चरिकोट । नेपाल पत्रकार महासंघ दोलखाका अध्यक्ष तथा पशुपति कन्या मन्दिर माध्यमिक विद्यालयका शिक्षक दीपशंकर चौलागाईले १४ वर्षकी छात्रा (नाम परिवर्तन–माया) माथि यौन दुर्व्यवहार गरेको विषय आन्तरिक रूपमा ‘ढिसमिस’ गर्न खोजिएको छ ।

शिक्षक चौलागाईले अध्यापन गराइरहेको पशुपति कन्या मन्दिर माध्यमिक विद्यालयका कक्षा ८ की एक छात्रामाथि दुर्व्यवहार गरेको घटना आन्तरिक रूपमा गुपचुप गर्दै लुकाइएको हो ।

यो घटना २०८१ वैशाख १८ गतेको हो । तर, विद्यालयको बदनाम हुने भन्दै तीन सय छात्राहरू अध्ययनरत पशुपति कन्या मन्दिर चरिकोटको यो घटना सामसुम गर्न खोजिएको छ । एक छात्रामाथि पुरुष शिक्षकले गरिएको अनैतिक हर्कत लाई लुकाउन खोज्नु आफैमा अक्षम्य निर्णय रहेको एक अभिभाकले बताए ।

दोलखा जिल्लाकै एक मात्रा छात्रा अध्ययन गर्ने विद्यालय हो,‘पशुपति कन्या मन्दिर’ । जिल्लाको विभिन्न स्थानीय तहका छात्राहरू यो विद्यालयमा अध्ययनरत छन् । तर, शिक्षकका कारण विद्यालय बदनाम हुन नहुने अभिभावकको भनाई छ ।

विद्यालयका प्रधानाध्यापक गोविन्द नारायण मानन्धरले दिपशंकर चौलागाईको हर्कत लुकाउन नखोजिएको जवाफ दिए । उहाँले कक्षा ८ को छात्रामाथि गरिएको अस्वाभाविक क्रियाकलाप र स्वयम शिक्षक चौलागाईले गल्ती भए माफी चाहन्छु भनेपछि तह घटाएर कक्षा २ देखि ५ सम्म मात्रै पढाउने निर्णय गरिएको मानन्धरले जानकारी दिए ।

पीडित पक्षको अभिभावकले छोरीमाथि गरिएको  दुर्व्यवहारको विषयमा प्रधानाध्यापकलाई लिखित रूपमा पत्र बुझाएका थिए । शिक्षकको हर्कतको विषयमा कारबाही गर्नका लागि पत्र बुझाए पनि आन्तरिक रूपमा हामीलाई मिलौँ भनेपछि ‘नाइँ भन्न सकेनौँ’ अभिभावकको भनाई थियो ।

सामान्य परिवार, समाज प्रतिको डर, प्रधानाध्यापक  र शिक्षकसँग कडा रूपमा प्रस्तुत हुन नसक्दा पीडित पक्ष अन्यायमा हुन सक्ने महिला अधिकारकर्मीहरूको भनाई छ ।

तर, यो घटना सामान्य ढङ्गले लुकाउन खोजिए पनि कानुनी प्रक्रिया एक वर्षसम्म हुने बालबालिकासम्बन्धी ऐन २०७५ को परिच्छेद ८ मा बालबालिकाविरुद्ध हुने कसुरसम्बन्धी व्यवस्था छ ।

प्रधानाध्यापक मानन्धरले शिक्षा ऐन अनुसार शिक्षक दिपशंकर चौलागाईलाई लिखित रूपमा स्पष्टीकरण सोधियो । उनले लिखित रूपमा स्पष्टीकरण दिए‘मैले यस्तो व्यवहार गरिएको होइन । गल्ती भए माफी पाउँ भन्दै आलटाल गरे । र, विद्यालय परिवारले चौलागाईलाई सजिलै माफी दिएर घटनालाई सामसुम गर्नु आफै न्याय हुन नसक्ने अर्का अभिभावको भनाई छ ।

मानवअधिकारकर्मी तथा इन्सेक दोलखाका प्रतिनिधि उद्धव प्रसाद पोखरेलले यो घटनाको विषयमा हल्ला सुनिएको हो तर। पीडित पक्ष बाहिर आउन नसकेको बताए ।

‘बालिकामाथि दुर्व्यवहारको घटना न्यायिक निकायसम्म नपुगी आन्तरिक रूपमा मिलाउनु र मिलाउन खोज्नु पीडित पक्ष अन्यायमा पर्नु हो,’ इन्सेक पोखरेले भने,‘पीडित पक्षले न्याय पाउनुपर्छ, यो विश्वव्यापी सिद्धान्त हो । यस विषयमा हामी प्रतिबद्ध छौँ।’

यो घटनालाई सजिलै ढाकछोप गर्न खोजिए पनि सामसुम हुन नसकिने महिला अधिकारकर्मीहरूको भनाई छ । आन्तरिक कारबाही भन्दै प्रधानाध्यापक मानन्धरले शिक्षक चौलागाईको तह घटाएर बचाउ गरे सजायको भागिदार प्रधानाध्यापक समेत हुने महिला अधिकारकर्मी सिर्जना कार्कीको भनाई छ ।

खराब नियत भएको शिक्षक बचाउका लागि विद्यालय व्यवस्थापन समिति, विद्यालयका प्रधानाध्यापक आन्तरिक छलफलले कन्या मन्दिरको छात्रामाथि भएको दूर व्यवहार ‘डिसमिस’ गर्नु सामाजिक अपराध भएको कार्की बताउँछिन् ।

यो राम्रो होइन । घटना होइन भने किन झुटो आरोप लगाउने । हो, भनेपछि कारबाही गर्नु पर्‍यो । सामुदायिक विद्यालयमा किन राम्रो हुन सकेन । भौतिक संरचना राम्रो भएर भएन, अनैतिक शिक्षा रोक्नु पर्ने अधिकारकर्मी कार्कीको भनाई छ ।

‘यो घटना जति सामान्य ढङ्गले गुपचुप गरियो । यसले कन्याका तीन सय छात्राहरूका लागि खतरा, असुरक्षित र अन्यायपूर्ण छ,’ महिला अधिकारकर्मी कार्कीले भनिन्,‘यो विषय अब बाहिर आउँछ । बालिकामाथि यस्तो दुर्व्यवहार गर्न मिल्छ । बालमैत्री नगरपालिका भन्ने अनि मेयर हिँड्ने बाटैमा यस्तो घटना लुकाउन मिल्छ।’

पत्रकार महासंघ दोलखाको अध्यक्ष भएको दम्भसहित विद्यालयमा रवैया देखाउँदै आएका चौलागाईले छात्रामाथि गरिने यो घटना पहिलो भने होइन । विगतमा पनि यस्तो घटना हुने गरेको तर, बाहिर आउन नसकेको विद्यालयका छात्राहरू बताउँछन् ।
यस विषयमा सम्बन्धित पक्षको भनाइहरू

विद्यालयका प्रधानाध्यापक गोविन्द मानन्धर

एक छात्रामाथि गरिएको घटना विवरण हेर्दा र बुझ्दा असामान्य लाग्यो । यो घटना १८ गते भएको रहेछ । म विद्यालयकै कामले धुलिखेल थिए । फर्किए लगतै यस विषयमा जानकारी लिए । वैशाख २१ गते छात्राको अभिभावक मनोज (नाम परिवर्तन) मेरो छोरीमाथि शिक्षक दिपशंकर चौलागाईले दुर्व्यवहार गरेको, अस्वाभाविक, अभद्र व्यवहार, मेरो छोरी विद्यालयमा असुरक्षित रहेको भन्दै निवेदन दिन आउनु भयो । यसको विकल्पमा के गर्ने भनेर विद्यालय व्यवस्थापनको टिमसँग छलफल गरियो ।
घटना सामान्य नभएपछि छात्राले अभिभावकलाई जानकारी गराएको देखिन्छ । यसपछि अभिभावकले यो घटना अस्वभनीय भएको भन्दै शिक्षकमाथि कारबाही गरी पाउँ भनी वैशाख २१ गते निवेदन दिएको थियो ।

कानूनी प्रावधान र सजाय

बालबालिकासम्बन्धी ऐन २०७५ को परिच्छेद ८ को दफा ६६ मा बालबालिकाविरुद्ध हुने कसुरसम्बन्धी व्यवस्था छ । यो दफाको उपदफा ९३० मा कस्तो कार्यलाई बाल यौन दुर्व्यवहार मानिन्छ र त्यस्तो कार्य गर्नेलाई बुँदागत रूपमा बाल यौन दुर्व्यवहार भनिन्छ:
(क) अश्लील चित्र, श्रव्य दृश्य वा यस्तै खाले अन्य सामग्री देखाउने, देखाउन लगाउने । अश्लील तथा यौनजन्य आचरण, व्यवहार झल्कने अभिव्यक्ति, हाउभाउ प्रदर्शन गर्ने, बाल अश्लीलता प्रदर्शन गर्ने, गराउने ।

(ङ) यौनजन्य मनसायले शरीरको संवेदनशील अंगमा छुने, चुम्बन गर्ने, समाउने, अङ्कमाल गर्ने वा आफ्नो, अरू कसैको शरीरको संवेदनशील अङ्ग छुन, समाउन लगाउने । यौनजन्य मनसायले बेहोस पार्ने, यौनजन्य अङ्ग प्रदर्शन गर्ने वा गर्न लगाउने लाई ७५ हजार रुपैयाँ जरिवाना र तीन वर्षसम्म कैद हुने व्यवस्था छ ।